Mappa Mundi (Pierre Desceliers)

Deze wereldkaart werd in 1550 gemaakt door de Normandische cartograaf Pierre Desceliers (dieppe) en geschonken aan de Franse koning Henry II. De reusachtige kaart wordt bewaard in de British Library te Londen en is bedoeld om horizontaal op een tafel te bekijken vanaf de zijkanten. Deze prachtig geïllustreerde wereldkaart of Mappa Mundi is de mooiste in zijn soort die uit de Renaissance werd bewaard. De kustlijnen zijn hier opvallend getrouw weergegeven, maar de illustraties binnen de continenten (bewoners, flora, fauna) zijn nog volledig schatplichtig aan de lange traditie van mythes en sagen, die Umberto Eco zo schoon heeft geëvoceerd in zijn roman Baudolino. Onderaan deze pagina heb ik het mythische rijk van ‘Priester Johannes’ uitgelicht (dat bevindt zich volgens deze cartograaf ten zuiden van de Rode Zee, die dan ook roodbruin is op deze kaart, maar dit terzijde). Daar ziet u ook enkele van die Baudolino figuren… Middeleeuws en Modern tegelijk.

Mappa Mundi (Pierre Desceliers): u kunt op de kaart klikken om in te zoomen — EXTRA TOELICHTING op de kaart zelf volgt onder de afbeeldingen.

Mappa Mundi van Pierre Desceliers (ca. 1550)

Desceliers wereldkaart: het rijk van “prebstre ihan” (Prêtre Jean) ten opzichte van de vorige kaart is deze 180° gedraaid.) De hoofdeloze mens, en de veelarmige rechts van hem (op de kop nu)

EXTRA TOELICHTING

Dit soort rijke versierde handmatig vervaardigde kaarten werd nog eeuwen na de komst van gedrukte kaarten geproduceerd voor koninklijke of adellijke beschermheren. Deze kaart heeft de wapenschilden van zowel Koning Henri II (van Frankrijk) in de linkerbenedenhoek, als van de Duc de Montmorency (rechtsonder).

Pierre Desceliers behoorde tot de cartografen van wat men de Dieppe-groep noemt, die vanaf de jaren 1530 Franse en Portugese ontdekkingen uitbeeldde in een stijl die sterk beïnvloed was door de Portugese kaartenmakers. De plattegrond heeft de vorm van een zeekaart met kompasrozen, windhoeken en navigatielijnen, maar het was duidelijk niet bedoeld voor gebruik op zee. Het is een ‘kunstvoorwerp’.

Hoogst ongebruikelijk is de dubbele oriëntatie: Ten noorden van de evenaar (ongeveer) worden teksten en figuren omgekeerd, wat suggereert dat het is ontworpen om uitgespreid en bekeken te worden rond een grote tafel.

De Stille Oceaan ontbreekt, wat vrij normaal is voor die tijd. Ondanks de historische reis van Magellan van 1519-1522 was de geografie van de Stille Oceaan nog steeds volledig onbekend. De Desceliers-kaart is een Renaissance-versie van de Middeleeuwse mappa mundi, een soort visuele encyclopedie, samengesteld uit tekst en afbeeldingen. Er zijn meer dan 50 levendig geschilderde tableaux en 25 uitgebreide teksten op de kaart. Samen vormen ze een mix van klassieke en middeleeuwse mythes en contemporaine geschiedenis.

Vroege Franse pogingen om Canada te koloniseren worden beschreven, evenals de verovering van Peru door de Spanjaarden en de Portugese zeehandel tussen de specerij-eilanden. Maar daarnaast zijn ook de beschrijvingen te lezen van de ‘wonderen van Cathay’, gebaseerd op Marco Polo, het rijk van de legendarische Priester Johannes in Ethiopië, en zijn de Amazones in Rusland te bewonderen.

Veel van de teksten op de map beschrijven de potentiële rijkdom aan juwelen en specerijen van de wereld buiten Europa, en tegelijk benadrukken ze de barbaarsheid (ongeciviliseerdheid) van de inheemse volkeren, geïllustreerd door hondenkopkannibalen en zonaanbidders. Deze zijn door de oude Grieken als inwoners van India beschreven en hebben de verbeelding van Europa sindsdien niet meer losgelaten.

Na de komst van Europeanen in India (na 1500) worden ze als vanzelf steeds verder naar het Oosten geduwd. Desceliers toont hen als inboorlingen van het legendarische grote zuidelijke continent ‘Terre Australle‘ dat uiteindelijk zijn naam aan het dan nog niet ontdekte eiland Australië zou geven.