Een sterk verhaal van Franz Kafka (afkomstig uit: Erzählungen aus dem Nachlaß (1904-1924), ed. Max Brod.
Der Aufbruch*
Ich befahl mein Pferd aus dem Stall zu holen. Der Diener verstand mich nicht. Ich ging selbst in den Stall, sattelte mein Pferd und bestieg es. In der Ferne hörte ich eine Trompete blasen, ich fragte ihn, was das bedeutete. Er wusste nichts und hatte nichts gehört. Beim Tore hielt er mich auf und fragte: »Wohin reitet der Herr?« »Ich weiß es nicht«, sagte ich, »nur weg von hier, nur weg von hier. Immerfort weg von hier, nur so kann ich mein Ziel erreichen.« »Du kennst also dein Ziel«, fragte er. »Ja«, antwortete ich, »ich sagte es doch: ›Weg-von-hier‹ – das ist mein Ziel.« »Du hast keinen Eßvorrat mit«, sagte er. »Ich brauche keinen«, sagte ich, »die Reise ist so lang, daß ich verhungern muß, wenn ich auf dem Weg nichts bekomme. Kein Eßvorrat kann mich retten. Es ist ja zum Glück** eine wahrhaft ungeheure Reise.«
De Afreis
Ik beval mijn paard uit de stal te halen. De knecht verstond mij niet. Ik ging zelf naar de stal, zadelde mijn paard en besteeg het. In de verte hoorde ik trompetgeschal, ik vroeg hem, wat dat te betekenen had. Hij wist van niets en had ook niets gehoord. Bij de poort hield hij mij tegen en vroeg: “Waarheen rijdt mijn Heer?” “Ik weet het niet”, zei ik, “als het maar weg is, weg van hier, aldoor maar weg van hier, alleen zo kan ik mijn doel bereiken.” “U kent uw doel dus”, vroeg hij. “Ja”, antwoordde ik, “ik zei het toch ‘weg-van-hier’ – dat is mijn doel.” “U hebt geen mondvoorraad bij u”, zei hij. “Die heb ik niet nodig”, zei ik, “de reis is zo lang, dat ik toch verhongeren zal, als ik onderweg niets krijg. Een mondvoorraad zal mij niet kunnen redden. Gelukkig is het echt een werkelijk ontzaglijke reis.”
* Hoe in vredesnaam de meerduidigheid van het Duitse woord ‘Aufbruch‘ redden?
vertrek, afreis, aftocht
im Aufbruch begriffen sein = op het punt staan te vertrekken
das Zeichen zum Aufbruch geben = het vertreksein geven
– het opbreken (“Breek uw tent op, ga op reis…”)
– opkomst, het ontwaken, bewustwording
context:
im Aufbruch sein = in opkomst zijn, ontwaken
eine Zeit des Aufbruchs = een tijd van diepgaande verandering, van kentering
** ‘zum Glück‘ kan grammaticaal ook betekenen ‘naar het geluk toe…’
Maurice Merleau-Ponty (1908-1961).
Olivier Roy (
Peter Berger (1929-2017) was een invloedrijk godsdienstsocioloog. Zijn boek uit 1967 The Sacred Canopy vestigde zijn naam op dit terrein. In dit boek combineerde hij de secularisatiethese van Weber met zijn eigen visie op religies als ‘sociale constructies’. Al snel zag hij de blikvernauwing. In de jaren 1990 stelde hij dat Moderniteit leidt tot pluraliteit (als feit) op religieus terrein en dus tot de vaststelling dat men niet meer op dezelfde manier religieus kan zijn als vroeger, nl. vanzelfsprekend. Dit kan vervolgens zowel tot relativitering als tot fundamentalisering van het religieuze leiden. Secularisatie is dan een optie (Europa), maar geen dwingend gevolg.
‘Onze Lieve Heer op zolder’ is de negentiende eeuwse naam van de schuilkerk die de rooms-katholieken in de zeventiende eeuw inrichtten op de zolder van een groot (gecombineerde) herenhuis aan de Amsterdamse Oudezijds Voorburgwal. Van binnen een kerk, van buiten niets bijzonders te zien.
schitterend duitse tekst
ik vond het herhaalde ‘weg von hier’ het sterkst en herkenbaarst, ook in mijn eigen leven. het is een voortdurend zoeken naar verlossing, denk ik.